In Srebrenica speelt etniciteit zo’n grote rol dat verhalen van andere groepen niet worden gehoord. Dat geldt voor heel Bosnië-Herzegovina. De oorlog is voorbij in de heuvels waar in de jaren negentig zo’n enorme massaslachting plaatsvond, maar vrede is het niet.
Het plenst als we met collega’s van PAX Srebrenica inrijden. Binnen in het cultuurhuis is het droog bij een herdenking die de burgemeester en de voorzitter van de gemeenteraad houden voor alle onschuldige slachtoffers van de oorlog. De burgemeester spreekt, de strekking van zijn speech: “Het gaat economisch goed en er is nu vrede, we hebben geen problemen in Srebrenica”. Het heeft iets surrealistisch, de hele bijeenkomst eigenlijk. Niet meer dan 10 minuten duurt het, ongeveer dertig mensen herdenken er de oorlogsslachtoffers. Ja, surrealistisch in een stadje waar 24 jaar geleden de grootste massaslachting heeft plaats gevonden in Europa sinds de Tweede Wereldoorlog. Maar niet als je bedenkt dat we in Bosnië-Herzegovina zijn, een land waarin iedere etniciteit zijn eigen waarheid lijkt te hebben. De waarheid van de huidige burgemeester, een Servische Bosniër, is dat er nooit een genocide heeft plaats gevonden in Srebrenica. De voorzitter van de gemeenteraad daarentegen draagt op zijn jasje de Srebrenicabloem, het symbool van de overlevenden van Srebrenica. Hij is dan ook een Bosniak.
Etniciteit is overal, nationalisme ook
In de middag hebben we een overleg met de vrouwen van de lokale ngo SARA, een partnerorganisatie van PAX én sinds een tijdje een van onze Ambassades van Vrede. SARA organiseert workshops tussen lokale jongeren van verschillende etniciteiten. Recent nog een bijeenkomst waarbij de jongeren verschillende gedenkplaatsen in de regio bezoeken. Voor veel jongeren is het de eerste keer dat ze geconfronteerd worden met het verhaal van buiten hun eigen etnische groep. Hoe zien de vrouwen van SARA de toekomst? Er wordt gezucht: “We zijn een beetje moe.” Ze leggen uit dat het hele politieke systeem in Bosnië-Herzegovina is gebaseerd op patronage waarin etniciteit het meest belangrijk is. Vooral voor de jongeren is het een probleem, leggen de vrouwen uit. “Ze krijgen thuis het nationalisme met de paplepel ingegoten maar hoe afschuwelijk de oorlog was voor de andere etnische groepen, dat moeten wij ze vertellen. Ondertussen gooien politici steeds weer olie op het vuur en zorgen ze niet eens voor een fatsoenlijk bestuur, waardoor de onvrede groeit.”
Vredige heuvels
Het overleg is afgelopen en buiten is het opgehouden met regenen. De groene heuvels waar 24 jaar geleden duizenden mannen hun dood vonden liggen er weer vredig bij, maar schijn bedriegt. In Bosnië-Herzegovina mag er misschien geen oorlog meer zijn maar dat betekent nog niet dat er vrede is.